ფსიქოლოგია

60-იან წლებში ჩატარდა ბავშვების ქცევის პირველი ეთოლოგიური კვლევები. რამდენიმე ძირითადი სამუშაო ამ სფეროში ჩატარდა თითქმის ერთდროულად N. Blairton Jones, P. Smith და C. Connolly, W. McGrew. პირველმა აღწერს უამრავ მიმიკურ გამონათქვამს, აგრესიულ და თავდაცვით პოზებს ბავშვებში და გამოარჩევს გუგუნის თამაშს, როგორც ქცევის დამოუკიდებელ ფორმას [Blurton Jones, 1972]. ამ უკანასკნელმა ჩაატარა დეტალური დაკვირვება ბავშვების ქცევაზე ორი წლიდან ცხრა თვიდან ოთხ წლამდე ცხრა თვემდე სახლში და საბავშვო ბაღში (მშობლების კომპანიაში და მათ გარეშე) და აჩვენა გენდერული განსხვავებების არსებობა სოციალურ ქცევაში. მათ ასევე ვარაუდობდნენ, რომ ინდივიდუალური პიროვნული განსხვავებები შეიძლება აღწერილი იყოს გარე ქცევითი გამოვლინებების მონაცემების საფუძველზე [Smith, Connolly, 1972]. W. McGrew-მ თავის წიგნში „ბავშვთა ქცევის ეთოლოგიური შესწავლა“ მოგვცა ბავშვების ქცევის დეტალური ეთოგრამა და დაამტკიცა ეთოლოგიური ცნებებისა და ცნებების გამოყენებადობა, როგორიცაა დომინირება, ტერიტორიულობა, ჯგუფის სიმკვრივის გავლენა სოციალურ ქცევაზე და სტრუქტურაზე. ყურადღება [McGrew, 1972]. მანამდე ეს ცნებები ცხოველებზე გამოსაყენებლად ითვლებოდა და ფართოდ გამოიყენებოდა, ძირითადად, პრიმატოლოგების მიერ. სკოლამდელ ბავშვებში კონკურენციისა და დომინირების ეთოლოგიურმა ანალიზმა შესაძლებელი გახადა დავასკვნათ, რომ ასეთ ჯგუფებში დომინანტური იერარქია ემორჩილება ხაზოვანი ტრანზიტის წესებს, ის სწრაფად ყალიბდება სოციალური გუნდის ფორმირების დროს და დროთა განმავლობაში სტაბილური რჩება. რა თქმა უნდა, პრობლემა შორს არის ბოლომდე გადაწყვეტისგან, რადგან სხვადასხვა ავტორის მონაცემები ამ ფენომენის სხვადასხვა ასპექტზე მიუთითებს. ერთი მოსაზრების მიხედვით, დომინირება პირდაპირ კავშირშია შეზღუდულ რესურსებზე შეღავათიან ხელმისაწვდომობასთან [Strayer, Strayer, 1976; ჩარლზვორთი და ლაფრენიერი 1983]. სხვების აზრით - თანატოლებთან ურთიერთობის და სოციალური კონტაქტების ორგანიზების უნარით, ყურადღების მიპყრობა (ჩვენი მონაცემები რუსი და ყალმუხური ბავშვების შესახებ).

ბავშვთა ეთოლოგიაზე მუშაობაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა არავერბალური კომუნიკაციის კვლევებს. პ.ეკმანისა და ვ.ფრიზენის მიერ შემუშავებული სახის მოძრაობების კოდირების სისტემის გამოყენებამ გ. მხედველობა და ბრმა ბავშვების სახის გამომეტყველებაზე დაკვირვებამ დღის აქტივობის ბუნებრივ კონტექსტში [Eibl-Eibesfeldt, 1978] და ბავშვების რეაქციაზე ექსპერიმენტულ სიტუაციებში [Charlesworth, 1973] მიგვიყვანა დასკვნამდე, რომ ბრმა ბავშვებს მოკლებული აქვთ შესაძლებლობა. ვიზუალური სწავლება აჩვენებს სახის მსგავს გამონათქვამებს იდენტურ სიტუაციებში. ორიდან ხუთ წლამდე ასაკის ბავშვებზე დაკვირვებამ შესაძლებელი გახადა საუბარი განსხვავებული მიმიკური გამონათქვამების ზოგადი რეპერტუარის გაფართოებაზე [აბრამოვიჩი, მარვინი, 1970]. როგორც ბავშვის სოციალური კომპეტენცია იზრდება, 1975-დან 2,5 წლამდე ასაკში, ასევე იზრდება სოციალური ღიმილის გამოყენების სიხშირე [Cheyne, 4,5]. განვითარების პროცესების ანალიზში ეთოლოგიური მიდგომების გამოყენებამ დაადასტურა ადამიანის სახის გამომეტყველების განვითარების თანდაყოლილი საფუძვლის არსებობა [Hiatt et al, 1976]. C. Tinbergen-მა გამოიყენა ეთოლოგიური მეთოდები ბავშვთა ფსიქიატრიაში ბავშვებში აუტიზმის ფენომენების გასაანალიზებლად, ყურადღება გაამახვილა იმაზე, რომ აუტისტი ბავშვებისთვის დამახასიათებელი მზერის აცილება გამოწვეულია სოციალური კონტაქტის შიშით.

დატოვე პასუხი